Հովհաննես Թումանյանը ծնվել
է 1869 թվականի փետրվարի
19-ին Լոռվա
Դսեղ գյուղում:
1877-1879 թվականներին Թումանյանը
սովորել է Դսեղի ծխական
դպրոցում։ 1879-1883 սովորել է Ջալալօղլու նորաբաց
երկսեռ դպրոցում:
1883 թվականից բնակվել
է Թիֆլիսում: 1883-1887 թվականներին սովորել
է Թիֆլիսի
Ներսիսյան դպրոցում,
սակայն նյութական
ծանր դրության
պատճառով 1887 թվականին
կիսատ թողնելով
ուսումը` աշխատել
է Թիֆլիսի
հայ եկեղեցական
դատարանում, այնուհետև
Հայ Հրատարակչական
միության գրասենյակում
(մինչև 1893 թ.)։ 1893 թվականից աշխատակցել
է «Աղբյուր»,
«Մուրճ», «Հասկեր»,
«Հորիզոն» գրական
պարբերություններում:
1899 թվականին նրա
նախաձեռնությամբ Թիֆլիսում
ստեղծվել է «Վերնատուն» գրական խմբակը,
որի անդամներն
էին Ավետիք
Իսահակյանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը, Լևոն Շանթը, Ղազարոս Աղայանը, Պերճ Պռոշյանը, Նիկոլ Աղբալյանը և ուրիշներ։
Որոշ ընդմիջումներով
խմբակը գոյատևել
է մինչև 1908 թ.:
1912 թվականին Թումանյանն
ընտրվել է նորաստեղծ Հայ
գրողների կովկասյան
ընկերության նախագահ,
իսկ 1918 թվականին՝ Հայոց
հայրենակցական միությունների
միության (ՀՀՄՄ)
նախագահ։ Առաջին
համաշխարհային պատերազմում հայ ժողովրդի
կրած վնասները
հաշվելու և Փարիզի հաշտության
խորհրդաժողովին (1919-1920 թթ.) ներկայացնելու
նպատակով ՀՀՄՄ-ն 1918 թվականին ստեղծել
է Քննիչ
հանձնաժողով՝ Թումանյանի
գլխավորությամբ։
1912-1921 թվականներին եղել
է Հայ
գրողների կովկասյան
միության նախագահ։
Հայաստանի խորհրդայնացումից հետո նախագահում է Հայաստանի օգնության
կոմիտեն։
1921 թվականի աշնանը
Թումանյանը մեկնում
է Կոստանդնուպոլիս՝ հայ գաղթականների համար
օգնություն գտնելու
նպատակով։ Մի
քանի ամիս
մնալով այնտեղ`
նա վերադառնում
է հիվանդացած։ 1922 թվականին տարած
վիրահատությունից հետո
Թումանյանի ինքնազգացողությունը լավանում է, սակայն
սեպտեմբերին հիվանդությունը
դարձյալ իրեն
զգալ է տալիս։ Թումանյանին
տեղափոխում են Մոսկվայի հիվանդանոցներից մեկը, սակայն 1923 թվականի մարտի
23-ին 54 տարեկան
հասակում Հովհաննես
Թումանյանը վախճանվում
է: